Algemene informatie cursus derde generatie gedragstherapie en depressie

Inleiding

Er wordt geschat dat in Nederland ongeveer 13.1 % mannen en 24.3 % vrouwen ten minste een maal in hun leven voldoen aan de criteria van een depressieve episode (de Graaf et al., 2010)[1]. Recente meta-analyses wijzen in de richting van vergelijkbare effectiviteit van diverse psychologische behandelingen voor depressie (o.a. Barth et al., 2013)[2]. Het lijkt erop dat psychologische behandelingen met een duidelijke focus, waarbij cliënten worden geactiveerd, ongeveer even werkzaam zijn. Helaas is nog niet duidelijk of al deze therapieën via dezelfde processen tot klachtvermindering komen, al zijn er wel aanwijzingen dat therapieën overlap, maar ook specificiteit laten zien (o.a. A-Tjak et al, ingediend)[3]. Naast effectiviteit zijn andere factoren van belang in de keuze voor een bepaalde behandelmethodiek, zoals het gemak waarmee de methodiek aangeleerd kan worden en de mate waarin het geleerde ook toepasbaar is bij andere klachtgebieden, ofwel hoe transdiagnostisch de methodiek is. Naast Cognitieve Gedragstherapie, waarin veel therapeuten al geschoold zijn, zijn Gedragsactivatie en Acceptance and Commitment Therapy (ACT) veelbelovende alternatieven. Zo is Gedragsactivatie een methode waarvan is aangetoond, dat het in korte tijd goed aan te leren is bij diverse beroepsgroepen, zoals verpleegkundigen. Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is een transdiagnostisch model. Het doel van de behandeling is niet klachtvermindering, maar het vergroten van kwaliteit van leven en uitbreiding van functioneren op diverse levensgebieden. Het kan dus ook ingezet worden, als symptomen hardnekkig zijn. Beide modellen bieden mogelijkheden wanneer depressogene cognities moeilijk uit te dagen zijn. Gedragsactivatie en ACT zijn beiden gebaseerd op het gedrags-analytisch gedachtengoed en kunnen elkaar aanvullen.

Uitgangspunten van de cursus

In deze cursus zullen de twee therapiemodellen, Gedragsactivatie en ACT aan bod komen. Cursisten nemen kennis van de theoretische achtergrond van de modellen en twee behandelprotocollen, die hierop zijn gebaseerd. Zij gaan vervolgens aan de slag met het verwerven van vaardigheden om beide protocollen goed uit te voeren. Er zal worden stil gestaan bij de voor- en nadelen van beide modellen, de verschillen overeenkomsten en integratiemogelijkheden. Er wordt van uitgegaan dat cursisten vooraf bekend zijn met gedrags-analystische principes, zoals operante conditionering en analyse van functie. Ook dienen cursisten enige voorkennis mbt tot het ACT model te hebben.

De volgende onderwerpen komen aan bod:

  • Relevante kennis van depressie uit recent wetenschappelijk onderzoek.
  • Wetenschappelijke onderbouwing en evidentie mbt Gedragsactivatie en ACT voor depressie.
  • Modellen en theorie onderliggend aan Gedragsactivatie en ACT.
  • Deskundig en flexibel gebruik maken van protocollen voor Gedragsactivatie en ACT
  • Het tot stand brengen van de zes ACT-processen van flexibiliteit bij depressie. Shaping van vaardigheden van de client, die onderdeel uitmaken van de zes processen: uitlokken, opbouwen/bijschaven, bekrachtigen en onder zelfcontrole brengen binnen relevante contexten.
  • Interventies uit Gedragsanalyse leren toepassen, met name motiveren, registreren, bekrachtigen, verbanden leren zien tussen eigen gedrag en gevolgen (functie-analyse), zelfcontroletechnieken.
  • Het met cliënten samen maken van functie-analyses van gedrag binnen beide modellen.
  • Het motiveren van cliënten voor behandeling middels één van de modellen of een combinatie ervan, door aan te sluiten bij hulpvraag en doelen van cliënten voor behandeling.
  • Indicatiestelling

[1] Graaf de R, Have ten M, Dorsselaer van S. De psychische gezondheid van de Nederlandse bevolking.

NEMESIS-2: opzet en eerste resultaten. Utrecht: Trimbos Instituut; 2010.

[2] Barth J, Munder T, Gerger H, Nüesch E, Trelle S, Znoj H, Jüni P, Cuijpers P. Comparative efficacy

of seven psychotherapeutic interventions for patients with depression: a network meta-analysis.

PLoS Med 2013;10(5):e1001454.

[3] A-Tjak J, Morina N, Topper M, Emmelkamp P. (submitted). One year follow-up and mediation in Cognitive Behavioral Therapy and Acceptance and Commitment Therapy for adult depression.