Doen wat je altijd doet
© Jinyoung Lee | Dreamstime Stock Photos

Voor je het weet heb je een nieuwe gewoonte. Zo heb ik gemerkt dat een aantal keren ’s avonds na het eten nog even achter de computer gaan zitten, geleid heeft tot een aandrang die zich inmiddels elke avond aandient. Mijn lichaam lijkt erop aan te dringen dat ik nog even achter de PC duik.

Een gewoonte zou je kunnen zien als gedragingen die we snel, gemakkelijk en zonder bewustzijn kunnen doen. Doordat deze gedragingen ons op korte termijn iets opleveren, blijven we ze doen. We worden door subtiele signalen uit de omgeving als het ware uitgenodigd, of op het spoor gezet van de gewoonte. Zoals bij mij het tijdstip van de dag, de avond, een trigger is die mij in actie doet komen. En doe ik dat niet, dan ontstaat er onrust. En hierdoor heb ik er nog een beloning bij als ik mijn gewoontegedrag uitvoer: de onrust verdwijnt.

Er is niets mis met gewoonten. Tenzij ze niet goed passen bij het leven dat we willen leiden. Zoals roken niet past bij gezond leven, of achter de computer zitten niet past bij praten met een dierbaar gezinslid. Gewoonten kunnen ongemerkt in de weg komen te staan, doordat we ze zonder veel bewustzijn kunnen ontwikkelen.

Er zijn verschillende barrières bij het veranderen van een gewoonte. Allereerst is het dat we het oude gedrag gedaan hebben voor we er erg in hebben. De eerste stap om een gewoonte te veranderen bestaat er dan ook uit bewustwording.  Het vraagt om aandachtig handelen. Wanneer we de tijd nemen om stil te staan bij wat er nu precies gebeurt, wat we doen, wat daaraan voorafgaat, wat het ons oplevert en wat het ons kost, kunnen we een gebalanceerde keuze maken of we er mee door willen gaan. En als we dat niet willen, helpt gerichte aandacht om uit te zoeken waar verandermogelijkheden liggen.

Als we een gewoonte willen veranderen, dan komt ons opmerken vrijwel altijd te laat. Pas na afloop hebben we door dat het weer is gebeurd. De kans om het anders te doen is voorbij.  Op zo’n moment beloven we onszelf meestal: volgende keer! Het zou prachtig zijn als we bij het veranderen van gewoonten onmiddellijk kunnen schakelen van dat moment achteraf naar het moment dat er aan vooraf gaat, zodat we meteen het ‘nieuwe’ in plaats van het ‘oude’ kunnen doen. Jammer genoeg werkt het meestal niet en bevinden we ons een tijdlang ertussenin.

Gewoonten voelen als een handschoen die nauw op onze huid aansluit. Nieuw gedrag voelt helemaal niet zo. Het voelt meestal ongemakkelijk, vreemd, onzeker, onwennig. Dat is hoe gedrag voelt als het niet snel, makkelijk en zonder bewustzijn gedaan kan worden. Daarnaast merken we dat we nieuw gedrag niet erg goed kunnen uitvoeren. We doen het onhandig, onbeholpen. Ook dat is simpelweg onderdeel van het proces van gedrag veranderen van goed geoefende gewoonte naar iets anders.

Het lijkt erop dat je er ‘klaar voor moet zijn’ om je gedrag te veranderen, zodat het makkelijker gaat. Maar ‘er klaar voor zijn’ komt voort uit het doen. Als je bijvoorbeeld wilt gaan hardlopen, dan heb je van te voren er weinig zin in, omdat het onwennig voelt en je er onhandig in bent. Je ziet hardlopen wellicht als iets dat ‘niet bij mij past’. Pas als je regelmatig toch gaat hardlopen, ontwikkel je de vaardigheid om tóch te gaan hardlopen. Het wordt op den duur gemakkelijker om eraan te beginnen. En daarvoor is het nodig om bewust de keuze te maken om iets te gaan doen, ook al heb je er niet zoveel zin in. Hoe vaker je deze keuze maakt, hoe meer ‘keuzekracht’ je ontwikkelt. Hoe meer je oefent met iets nieuws te doen, hoe meer het gaat voelen als ‘iets dat bij mij past’.

Dus als je een gewoonte wilt veranderen, dan krijg je ermee te maken dat

• je het oude gedrag gedaan hebt voor je het weet,
• je je aandacht er goed bij moet houden,
• je een hele tijd toch je oude gedrag doet omdat je pas tijdens dat gedrag kunt schakelen naar het nieuwe gedrag,
• het raar en onwennig voelt,
• je het onhandig en onbeholpen uitvoert,
• je de keuze moet maken om het nieuwe gedrag te doen, ook al ‘ben je er niet klaar voor’ en
• het voelt als ‘niets voor mij’.

Dat is de toegangsprijs voor een leven waarin je de dingen anders doet, meer passend bij hoe jij het wilt. Zo, tijd om de PC af te sluiten en mijn tijd te wijden aan mijn dierbaren!